spssچیست؟ آموزش نرم افزار آماری SPSS نرم افزار آماری SPSS چیست؟

نرم افزار آماری SPSS چیست؟

SPSS که مخفف عبارت (Statistical Package for Social Science) است، به معنای بسته نرم افزاری آماری برای علوم اجتماعی می باشد که یکی از توانا و جامع ترین نرم افزار های آماری برای تحلیل داده است؛ نرم افزار آماری SPSS ساخته کمپانی IBM کشور آمریکا است که 109 سال از زمان تاسیس آن می گذرد.

نرم افزار آماری SPSS با توجه به سادگی کار و سایر خصوصیات بارز آن امروزه پر کاربردترین نرم افزار آماری در کشور محسوب می شود که در رشته هایی مثل روانشناسی، صنایع و کشاورزی استفاده های فراوان دارد؛ روش تحقیق با استفاده از نرم افزار SPSS این امکان را می دهد که بتوان از خروجی های بدست آمده داده های و روش های مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و بهترین گزینه انتخاب شود.

بطور کلی زمانی به استفاده از نرم افزار SPSS برای تحلیل پرسشنامه ها و برآورد روش تحقیق روی می آوریم که استفاده از روش های آماری مدنظر باشد؛ یعنی بخواهیم داده ها را به صورت یک مجموعه خلاصه کرده و توصیف کنیم و بخواهیم اطمینان بدهیم، در شرایطی یک پروژه به همان شکل تکرار می شود همان یافته ها بدست می آید.

از جمله کاربردهای نرم افزار آماری SPSS می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تحلیل و آنالیز داده های وارد شده
• انجام تحقیق ها و پایان نامه های آماری
• ایجاد جدول های فراوانی و نتیجه گیری های آماری
• تهیه جداول و نمودارهای آماری
• بدست آوردن توزیع ها و رفتار داده های وارد شده
• بدست آوردن داده های تصادفی
• پردازش انواع رگرسیون
• محاسبه انواع آزمون های آماری
• انجام تحلیل واریانس های یک طرفه، دو طرفه و چند طرفه
• ایجاد طرح های آماری

نرم افزار آماری SPSS برای افرادی که قصد ورود به حوزه علم داده را دارند هم مناسب است؛ چرا که ساخت مدل های توصیفی، پیش بینانه، استقرار مدل های مبتنی بر یادگیری ماشین و آمار جز وظایف یک متخصص علم داده است.

می توان گفت SPSS علاوه بر کاربرد فراوان در حوزه های آماری، تحلیلی و علم داده و استفاده آسان و وجود طیف وسیعی از امکانات در منوی نرم افزار SPSS عاملی برای محبوبیت آن در بین سایر نرم افزارهای آماری شده است، البته جامع بودن خروجی ها، راحتی تبدیل خروجی به فرمت های دیگر از دیگر مزیت های این نرم افزار آماری است.

در حال حاضر نسخه های 22 و26 از نرم افزار SPSS قابل نصب در کامپیوتر با ویندوز 10 است؛ در ادامه با نحوه کار کردن با SPSS و پستی و بلندی های آن و همچنین کاربرد آن در حوزه های مختلف بیشتر آشنا می شویم.

اجزای اصلی و مهم در SPS

هنگام ورود به صفحه اصلی SPSS با صفحه گسترده Data Editor مواجه می شوید که در بالا و پایین این دو نوار وجود دارد؛ نوار بالای صفحه ابزارهای مختلف برای انجام دستورهای مختلف بر طبق نیاز است و نوار پایین با داشتن دو گزینه Variable View و Data View محل ویرایش و وارد کردن اطلاعات است پرسشنامه در SPSS است.

نوار ابزار که در بالای صفحه قرار دارد، دارای 10 منوی اصلی برای تحلیل پرسشنامه است؛ این منوها عبارتند از: منوی فایل، منوی ویرایش، منوی نمایش، منوی داده ها، منوی تبدیل و انتقال، منوی آنالیز، منوی نمودارها و گراف ها، منوی امکانات، منوی ویندو و منوی کمک می باشد هر کدام از این منوها بر حسب نیاز کاربردهای مخصوص خودشان را دارند که در فرصتی دیگر به آن ها اشاره خواهیم کرد.

چگونه اطلاعات پرسشنامه ها را در SPSS وارد کنیم؟

برای وارد کردن اطلاعات پرسشنامه ها در نرم افزار SPSS هر یک از پرسش نامه ها به عنوان یک نمونه و اطلاعات داخل آن متغیرهایی هستند که هر کدام دارای ماهیت های متفاوتی است، بعد از باز کردن نرم افزار SPSS با صفحه گسترده ای رو به رو می شویم که برای وارد کردن اطلاعات پرسشنامه باید از نوار پایین صفحه قسمت Variable View را انتخاب کرده و شروع به وارد کردن متغیرها شده و با توجه به هدف خواسته شده ماهیت متغیرها را تعیین کنیم.

بعد از وارد کردن متغیرها و اطلاعاتشان، از نوار پایین صفحه گزینه Data View را انتخاب می کنیم، در این صفحه تمام متغیرهای وارد شده در نرم افزار SPSS نشان داده می شود به این صورت که هر ستون از آن مربوط به یک متغیر بوده و هر سطر بیانگر پاسخ شرکت کنندگان در پرسشنامه است؛ باید متذکر شویم که هرگونه اشتباه در وارد کردن اطلاعات در صفحه Variable View باعث می شود در ادامه فرآیند در صفحه Data View هم با مشکل مواجه شوید.

چگونه فایل ها را در نرم افزار SPSS مرتب کنیم؟

یک فایل را که حاوی داده است می توان برحسب نوع متغیرهای آن مرتب کرد؛ برای این کار باید از منو Data گزینه Sort انتخاب شود، پس از انتخاب این دستور در پنجره باز شده از فهرست متغیرهای موجود که در سمت چپ جعبه قرار دارد می توان متغیر یا متغیرهایی را برای مرتب کردن انتخاب کرد؛ در این حالت متغیرهای موجود در فایل بر اساس متغیر یا متغیرهای انتخاب شده مرتب می شوند. این مرتب کردن می تواند به صورت افزایشی (Ascending) یا کاهشی (Descending) باشد.

متغیرها در نرم افزار آماری SPSS چگونه باید نامگذاری شوند؟

نکاتی باید در نامگذاری متغیرها در نرم افزار SPSS مورد توجه قرار بگیرد، بطور مثال: حتما نام متغیرها باید با حروف شروع شود چون در غیر این صورت برای نرم افزار شناخته شده نخواهد بود، حداکثر نام انتخابی برای هر متغیر باید 64 کاراکتر باشد، هرگز از فاصله در نوشتن نام استفاده نکنید.

می توانید برای نامگذاری از ترکیب حروف و عدد هم استفاده کنید، در انتهای نامگذاری استفاده از (.) و (_) غیر مجاز است در صورتی که در برچسب می توانید استفاده کنید، اسامی غیر مجاز مانند All, And, Bye را در نامگذاری به کار نبرید همچنین به یاد داشته باشید که در نامگذاری متغیر حتما از لاتین و در برچسب گذاری از فارسی استفاده کنید.

نرم افزار آماری SPSS چه کاربردی در رشته های مختلف دارد؟

کاربرد نرم افزار SPSS در صنایع

با توجه به کاربرد گسترده نرم افزار SPSS در حوزه های مختلف علمی و پژوهشی، بد نیست به کاربرد آن در رشته صنایع هم نگاهی بیندازیم؛ می توان گفت SPSS یکی از نرم افزارهای پر کاربرد و جدا نشدنی در رشته صنایع است که علت آن هم در حوزه های کاری صنایع است چرا که بر مباحث تحلیلی و آماری تمرکز دارد و نرم افزار SPSS هم بستر خوبی را برای داده کاوی و تحلیل اطلاعات حاصل از بخش های تولیدی، فروش، تدارکات و نیروی انسانی فراهم می کند.

نرم افزار SPSS چه کمکی به کشاورزی می کند؟

یکی از متداول ترین کاربردهای SPSS در کشاورزی، استفاده از آزمون های آنالیز واریانس آن در پایان نامه ها است؛ برای تجزیه و تحلیل طرح های آزمایشی کشاورزی به خصوص در عصر حاضر که کشاورزی برای توسعه خود نیازمند ایده های خلاقانه است، نرم افزار SPSS بهترین گزینه است.

کاربرد نرم افزار SPSS در روانشناسی

علم روانشناسی علمی پژوهش محور است و بدون داده نمی توان نتایجی را برای فرضیات در نظر گرفت، قطعا استفاده از نرم افزار SPSS این فرصت را ایجاد می کند تا با تحلیل داده های بدست آمده از پرسشنامه های متعددی که در این حوزه برای ارائه بررسی ها و تحقیقات انجام می گیرد، بهترین نتیجه گیری را بدست آورد.

ادغام متغیرها در SPSS

Add Variable یا ادغام متغیرها در نرم افزار آماری SPSS برای یکی کردن دو فایل در کنار یا زیر یکدیگر انجام می شود که این کار اغلب برای مقایسه کردن دو فایل استفاده می شود؛ نکته ی مهم این جا است که برای ادغام کردن متغیرها باید ماهیت آن ها از یک نوع باشد همچنین نام متغیرها هم نباید یکی باشد، برای این کار باید از نوار بالای صفحه نرم افزار SPSS گزینه ی Data را انتخاب کنید سپس از پنجره باز شده بخش Merge File را کلیک کنید.

توجه داشته باشد در ادامه دو گزینه پیش رو دارید که یکی برای ادغام کردن فایل ها یا به نوعی نمونه است و دیگری برای ادغام کردن متغیرها استفاده می شود. برای ادامه ی این روند می بایست فایل یا متغیر مورد نظر خود از محل ذخیره سازی آن انتخاب کنید. فرایند ادغام متغیرها معمولا در مواقعی که محقق با حجم بالایی از داده رو به رو است و تعداد محققین در روند کار زیاد است از دسته بندی و ادغام متغیرها برای تجزیه و تحلیل بهتر استفاده می کنند.

آموزش تحلیل آماری پایان نامه با نرم افزار SPSS

برای انجام تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار آماری SPSS می توان به جدول های فراوانی، نمودارهای آماری و مقایسه ای و مقایسه شاخص ها دست پیدا کرد؛ بدست آوردن قابلیت اطمینان پرسشنامه ها، آزمون های پارامتری مرتبط به میانگین جامعه، سنجش همبستگی بین متغیرها رگرسیون، اکتشاف و خوشه بندی از جمله فرآیندی هایی است که در تحلیل آماری پایان نامه با استفاده از نرم افزار SPSS انجام می شود.

برای انجام هرکدام از آن ها با وارد کردن داده های مورد نظر و انتخاب گزینه های صحیح صورت می گیرد؛ بطور مثال برای تحلیل عاملی اکتشاف با انتخاب Analyze از نوار بالای صفحه نرم افزار در پنجره باز شده گزینه ی Descriptive Statistics و سپس Explore را انتخاب می کنیم، این فرآیند برای داده های کمی که از طرح های مستقل جمع آوری شده اند کاربرد دارد.

همچنین این دستور امکان توصیف داده ها به تفکیک گروه های مختلف را فراهم می کند. خلاصه این تحلیل ها با استفاده از ابزاری مانند Plot ها و میانگین و فاصله های تعیین شده بدست می آیند که در نهایت خروجی تحلیل آماری از پرسشنامه را در قالب جدول فراوانی و Plot نمایش می دهد.

چگونه در SPSS خروجی بگیریم؟

بعد از اینکه دستور مورد نظر در SPSS انجام شد، نتایج حاصل در پنجره ای به نام Output view نشان داده می شود؛ این نمایش شامل نتایج و تحلیل تمام دستورات خواسته شده از SPSS است که به صورت جدول های فراوانی و انواع نمودارها مشخص می شود، در صورت نیاز می توان از طریق منوی File گزینه Print را برای چاپ فیزیکی نتایج استفاده کرد.

گاهی اوقات برای استفاده از نتایج تحلیل ها در نرم افزار آماری SPSS می توان برای تفسیر این خروجی ها آن ها را نرم افزارهای دیگر مثل Word یا Excel انتقال داد؛ یکی از ساده ترین روش ها برای انتقال خروجی در SPSS به Word و Excel استفاده از دستور کپی وPaste است به این صورت که با انتخاب خروجی مورد نظر در پنجره Output و استفاده از کلیک راست یا دکمه Edit دستور Copy Special را انتخاب می کنید.

سپس در برنامه Word یا Excel عملیات Paste را انجام داده یا با استفاده از کلیدهای ترکیبی ctrl+v خروجی در SPSS در محل مورد نظر پیاده می کنید. می توانید از اطلاعات بدست آمده در خروجی SPSS فایل های اطلاعاتی بدست آورید که این قابلیت می تواند ورودی برای تحلیل های بعدی مورد استفاده قرار بگیرد؛ در آینده بیشتر به این موضوع می پردازیم.

انجام پروژه آماری با نرم افزار SPSS

می توان گفت امروزه تمام پروژه ها، پایان نامه ها و تحقیق ها با آمار و ارقام سر و کار دارند به همین دلیل نرم افزار SPSS هم یکی از انتخاب های کارشناسان برای انجام پروژه های آماری خود در حوزه های مختلف است؛ بسیاری ازسایت ها و افراد هستند که انجام پروژه های آماری در نرم افزار SPSS را برعهده می گیرند اما در این بین باید دقت کرد که چه کسی را برای این کار در نظر می گیرید چرا که با توجه به رشته و گرایش و حوزه کاری استفاده از نرم افزار SPSS هم کاربرد متفاوتی را ارائه می دهد.

نرم افزار SPSS و R

در تجزیه و تحلیل های آماری نرم افزار SPSS و R استفاده گسترده ای را در اختیار کاربران قرار می دهد؛ البته یادگیری نرم افزار SPSS آسان تر از نرم افزار R است اما خروجی گرفتن در هر دو نرم افزار براحتی انجام می شود، هر چند که هر کدام در حوزه ی آماری کاربردهای زیادی دارند اما نرم افزار SPSS را بیشتر به یک نرم افزار آماری و R به عنوان نرم افزاری ایده آل در حوزه علم داده وبرنامه نویسی شهرت دارد.

یادگیری نرم افزار آماری SPSS

اگر بدنبال آموزش و یادگیری نرم افزار SPSS هستید بسیاری از دوره ها، ویدیوها و کتاب های آموزشی هستند که می توانند شما را در فرآیند یادگیری نرم افزار SPSS کمک کنند، اگر به دنبال ویدیوهای آموزشی هستید، سایت مکتب خونه دوره های آموزشی را ارائه داده که می توانید از آن ها استفاده کنید؛ اما اگر بدنبال کتاب های آموزشی هستید کتاب آموزش SPSS نوشته منصور مومنی، مقدمه ای بر آمار SPSS در روانشناسی نوشته Dennis Howitt و Duncan Cramer، آموزش جامع SPSS نوشته رضا بهرامی و چندین کتاب دیگر می توانند کمک کننده شما در این مسیر باشند.

کلام پایانی

دنیای یادگیری نرم افزارها به علت پیشرفت روز به روز تکنولوژی، دنیای وسیع و بی انتهایی است، برای قدم گذاشتن در این دنیا قبل از هر چیزی به دانشی به روز نیاز دارید تا ادامه راه هموارتر شده و به پیشرفت برسید چرا که شروع هرکاری بدون دانش ابتدایی مثل درخت بی ریشه است.

مطالب گفته شده تنها بخشی از نرم افزار SPSS است تا صرفا شما را به یک دید جامع و کلی از این نرم افزار برساند و با کاربردها و جایگاه آن در دنیای نرم افزارها به خصوص نرم افزارهای آماری آشنا کند؛ نرم افزار SPSS رقبای زیادی در حوزه تحلیل های آماری و داده کاوی دارد مثل:R،Minitab و SAS؛ اما بسته به اینکه هدف چه خواهد بود استفاده نیز متفاوت خواهد شد.

اما نرم افزار SPSS به علت یادگیری آسان و سهولت در کاربرد مورد توجه بسیاری از کاربران قرار می گیرد؛ همانطور که گفته شد این نرم افزار در روش تحقیق، پایان نامه ها و انواع پژوهش های آماری در رشته های علوم اجتماعی و روانشناسی، کشاورزی و صنایع مورد استقبال ویژه ای قرار می گیرد.

در آخر باید گفت با توجه به وسیع بودن امکانات نرم افزارSPSS و یادگیری آسان آن می شود این نرم افزار را جایگزین دیگر نرم افزارها در امور تحلیل آماری کرد البته اگر فرصت کافی برای یادگیری را نداشته و می خواهید هر چه سریع تر دست به کار شوید.